ভাৰতক নদীৰ দেশ বুলি কোৱা হয়। কেৱল এখন বা দুখন নহয় বহু নদী ইয়াত বৈ যায়। দেশত এই নদীবোৰক মাতৃ হিচাপে পূজা কৰা হয়। নদীৰ প্ৰতি মানুহৰ বৰ বিশ্বাস আছে, কিন্তু ভাৰতৰ আটাইতকৈ পুৰণি নদী কোনখন জানেনে? কিন্তু এই প্ৰশ্নটো শুনিলে হয়তো আপোনাৰ মনলৈ গংগা বা যমুনা নদীৰ নাম আহি আছে, কিন্তু এইটো শুদ্ধ উত্তৰ নহয়।
যদিও পুৰণি নদীৰ ভিতৰত গংগা আৰু যমুনা নদীৰ নাম শীৰ্ষত আছে, কিন্তু ইয়াৰ ওপৰত এখন নদী আছে যি এই নদীতকৈও পুৰণি। এই নদীখন হৈছে সৰস্বতী নদী। এইখনেই আটাইতকৈ পুৰণি নদী। গংগা-যমুনাৰ আগতেই ইয়াৰ অস্তিত্ব আহিছিল। মহাভাৰত আৰু ঋগবেদৰ দৰে গ্ৰন্থত সৰস্বতী নদীৰ কথা উল্লেখ আছে যদিও বৰ্তমান সময়ত ইয়াৰ পানী পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠত দেখা পোৱা নাযায়।
খবৰ অনুসৰি শ শ বছৰ পূৰ্বে সৰস্বতী নদী পৃথিৱীৰ পৰা নোহোৱা হৈ গৈছিল যদিও ইয়াৰ পানীৰ প্ৰবাহ এতিয়াও মাটিৰ তলত আছে ৷ পূষ্কৰত ব্ৰহ্ম সৰোবৰৰ পৰা সৰস্বতী নদীৰ আৱিৰ্ভাৱ হোৱা বুলি বৈদিক শাস্ত্ৰত কোৱা হৈছে। সাধাৰণতে বেছিভাগ মানুহেই এই নদীখনৰ নাম শুনিছে যদিও আজিলৈকে এই নদীখন কোনেও দেখা নাই। বিশ্বাস অনুসৰি প্ৰয়াগৰাজত গংগা, যমুনা আৰু সৰস্বতী নদীৰ লগ হয়। সেইবাবেই ইয়াক ত্ৰিবেণী সংগম বুলি কোৱা হয়।
যদি বিজ্ঞানীসকলক বিশ্বাস কৰিব লাগে তেন্তে গৱেষণাৰ পৰা জানিব পৰা গৈছে যে হিমালয়ৰ আদি বদ্ৰীৰ পৰা কুচ্চলৈকে ৫০০০ কিলোমিটাৰ দৈৰ্ঘ্যৰ ভূগৰ্ভস্থ জলস্তৰ সৰস্বতী নদীৰ এটা অংশ হ’ব পাৰে। গৱেষণাৰ মতে সৰস্বতী নদী এতিয়াও হাৰিয়ানা, পঞ্জাৱ আৰু ৰাজস্থানৰ মাজেৰে মাটিৰ তলত বৈ আছে।

বৈজ্ঞানিক আৰু ভূতাত্ত্বিক আৱিষ্কাৰ অনুসৰি যি আজিও আছে-

এটা সময়ত এই অঞ্চলত এক বৃহৎ ভূমিকম্প হৈছিল, যাৰ বাবে মাটিৰ তলৰ পাহাৰবোৰ ওপৰলৈ উঠিছিল আৰু সৰস্বতী নদীৰ পানী মাটিৰ তললৈ গৈছিল। কিন্তু আজিও সৰস্বতী নদীৰ অৱশিষ্ট ঘগগড়-হকৰা নদীৰ ৰূপত উপস্থিত।